Vahide Erdoğan

NFL final karşılaşmasında devre arasında gösterime giren reklamlar geçmişten bugüne tüm reklamcılık dünyasına ekol oluşturuyor.

5 Şubat 18.30’da (TSİ 02.30, 6 Şubat) başlayan NFL (Amerikan Futbolu Ligi) final karşılaşması Super Bowl’da Vince Lombardi kupasını evine götürmeyi başaran takım New England Patriots olsa da gecenin tek yıldızı ve elbette tek kazananı o değildi. Her sene olduğu gibi bu sene de geleneği bozmayarak yaptıkları reklamlarla final karşılaşmasını gölgede bırakan markalar ‘’boynuzun kulağı çoktan geçtiği’’ni bir kez daha kanıtladı. Neredeyse 113 milyon kişi tarafından Fox ekranlarında anbean takip edilen Super Bowl’un devre arasında Lady Gaga efsanevi bir şova imza atarken, ekranlarda yayınlanan reklamlar 30 saniyesi 5 milyon doları bulan rakamları ve de şaşırtıcı içeriğiyle yine sosyal medyada en çok konuşulan konu oldu. Aslında Amerikan Futbol Ligi’ni takip etmeyip müsabakayı izlemediği halde sırf reklamlar için ekran karşısına geçenler bile var. Hal böyle olunca biz de ‘’nedir bu Super Bowl reklamlarını bu kadar ünlü yapan?’’ diyerek Super Bowl tarihinin alın teriyle ıslanmış sayfalarına gömüldük. Bu sayfalarda oyunun yıldızlarının yanı sıra bir zamana damgasını vurmuş boksörler, basketbolcular, aktör ve aktrisler hatta ünlü çizgi film karakterleriyle bile karşılaştık. Sonunda bu sene 51.yaşını dolduran Super Bowl’un sergüzeştine dair fikirler verecek; onu bugünlerine getirip kendisi yapmış olan efsanevi reklamlarıyla heybemiz dolu halde kendi sayfamıza yüzümüzü döndük. İşte heybeden saçılanlar:

MasterCard: Super Bowl’da Reklam Yayınlamak Paha Biçilemez

‘’Paranın satın alamayacağı şeyler var. Geri kalan her şey için MasterCard,’’ mottosuyla bir dizi başarılı reklam filmine imza atan MasterCard 2000 yılının Super Bowl karşılaşması esnasında yayınladığı çizgi dizi temalı reklamıyla oldukça ses getirmişti. Reklamda bir dönem Hanna-Barbera karakterleriyle büyümüş bir nesle o çizgi kahramanların tekrar hatırlatılarak seyircinin reklam ve markayla nostaljik bir bağ kurması amaçlanıyordu. Reklamda yer alan çizgi karakterlerin eksik veya kusurlu yanlarına göndermede bulunularak çözümün MasterCard olduğu lanse ediliyordu. Örneğin; sürekli mutlu olduğunu söyleyen ancak asık ve sarkık suratı yüzünden üzgün ve yorgun görünen çizgi karakter Droopy’nin ekranda göründüğü sahnede ‘’Yüz kaldırma ameliyatı: 3.000 Dolar’’; yine şişkin bir göbekle bir ağacın gölgesinde dinlenen Ayı Yogi’nin sahnesinde ‘’Koşu bandı: 800 Dolar’’ yazısı belirir. En sonunda, neşeden havada uçan Fred Çakmaktaş’ın ‘’Kendinle barışık olma: Paha biçilemez’’ yazısıyla objektife yansıması reklam filminin dayandığı mantığı ortaya koyar. Reklamda kurulan bu denklem çok tutmuş olacak ki devam eden yıllarda ‘’Paranın satın alamayacağı şeyler var. Geri kalan her şey için MasterCard,’’ sloganıyla bir dizi reklam filmi çekilir; ancak hepsi çizgi dizi karakterli Super Bowl reklamı kadar başarılı olabilmiş midir? Orası tartışılır.

Xerox: Makine Çağının ‘’Mucize’’si

İlk kez 1967’de düzenlenen Super Bowl karşılaşmasının, devre arasında verilen reklamlarıyla gündeme gelmesi 70’li yıllara tekabül ediyor. 1977 yılında, Super Bowl’un 10.yıl dönümünde Xerox’un yeni fotokopi makinesini esprili bir dil ve akıllıca bir muziplikle tanıtması, bugün Super Bowl efsaneleri içinde onun da anılmasını sağlayan başlıca faktörlerden. Reklamın başında el yazması bir eserle meşgul olan bir keşiş görürüz. İşini bitirince, teslim etmek üzere büyük rahibin yanına giden keşiş, ‘’bunun gibi 500 kopya daha elle yazması’’ telkiniyle, can sıkıntısı içinde rahibin yanından ayrılır. Keşiş, el yazmalarının kopyasını almak için soluğu bir fotokopicide alır. Burada dış ses, Xerox’un yeni fotokopi makinesini tanıtıcı bilgiler verir. Sonunda elinde yazma eserin fotokopileriyle baş rahibin yanına giden keşiş artık kendinden emindir. Reklam, baş rahibin ‘’bu kadar kısa sürede bu kadar çok eser… Bu bir mucize’’ diyerek göğe bakmasıyla sona erer. Burada çağın teknolojisiyle donatılmış bir makinenin eskiden mucize sayılabilecek işleri kolaylıkla başarabilmesi ön plana çıkarılır. Artık mucize olarak tanımlanan şeyler değişmiştir; yeni çağın mucizesi Xerox’tur.

Volkswagen: ‘’Güç’’ Onunla

2011 yılındaki Super Bowl karşılaşmasına araba reklamları damgasını vurmuştu. O sene Super Bowl’un en çok konuşulan ve de YouTube’da 2011 yılının en çok oylanan 10 reklamından birisi, Volkswagen’in 2012 Passat modeli için hazırlanan Star Wars temalı reklamı olmuştu. Reklamda Star Wars’un ana karakterlerinden Darth Vader’in kostümüyle ev içinde dolaşan küçük bir çocuk dikkatleri çeker. Çocuk Darth Vader edasıyla etrafındaki nesne ve canlılara güç uygulama çabasındadır, ancak hiçbirisi üzerinde etki edemez. O esnada babasının gelmesiyle bahçeye çıkan çocuk arabaya karşı gücünü kullanmak üzere ellerini kaldırır. Eşzamanlı olarak baba arabayı uzaktan kumanda edip tuşa basar ve çocuğun tepkisini bekler. Babasının tuşa bastığından habersiz olan çocuk, arabanın birden ‘’göz kırpma’’sıyla başta korkar, sonra şaşırır. Anlar ki ‘’Güç onunla’’dır artık. Volkswagen bu reklamıyla 2011’deki Super Bowl karşılaşmasında bütün sempati oylarını toplayarak ‘’efsanevi Super Bowl reklamları’’ listemize girmeye hak kazanır.

Pontiac: Çizgi Filmi Yeniden Yazmak

Super Bowl karşılaşmalarında ilk araba reklamına imza atan marka 1995 yılında Jeep olduğu halde, en çok ses getiren araba reklamı ilerleyen yıllarda Amerika menşeli Pontiac markasının olmuştu. Pontiac’ın Grand Prix modelinin hız özelliğinin ön plana çıkarıldığı reklamda, hızıyla baş döndüren çizgi dizi karakteri Road Runner ve peşindeki çakal Wile E. Coyote kullanılmıştı. Söz konusu çizgi diziyle büyüyen her insanın bildiği üzere Coyote ne yaparsa yapsın Road Runner’ı yakalamaya muvaffak olamıyordu. Söz konusu reklamda, buradaki espriden hareketle Coyote’un altına Grand Prix modeli bir Pontiac çekilerek sonunda Road Runner’ın hızına yetişebileceğinin sinyali veriliyordu. Ancak tam Coyote, Road Runner’ın ensesindeyken reklam filmi sona erdiği için Coyote’un muradına erip eremediği görülemiyordu. Yine de o ana kadar her türlü alet edevatı, hile hurdayı kullandığı halde bir türlü Road Runner’ı yakalamayı beceremeyen Coyote’un, artık Pontiac ile peşine düştüğünü bilen bir neslin böylece içine su serpilmiş oluyordu. Bu bağlamda değerlendirilince bu reklam, Super Bowl tarihinin en akılda kalıcı reklamlarından sayılabilir.

Pepsi: Pepsi’nin ‘’Best Model’’i

Cindy Crawford’ın 1992 yılında oynadığı Pepsi’nin diyet kola reklamı izleyiciler tarafından o güne kadarki en iyi Pepsi reklamı seçilince, 2001’deki Super Bowl karşılaşmasının devre arasında Pepsi aynı reklamı tekrar yayınlatıp gelmiş geçmiş en iyi Pepsi reklamı olarak duyurmuştu. Bugün hala Pepsi’nin en başarılı işi olarak gösterilen reklamda Cindy Crawford’a 10’lu yaşlarda iki küçük çocuk eşlik ediyordu. Reklam filmi, bir dönemin en ünlü mankenlerinden olan ve de top model çağını başlatan üç modelden (Claudia Schiffer, Naomi Campbell, Cindy Crawford) biri sayılan Cindy Crawford’ın sıcak bir yaz günü, bir benzin istasyonunda havalı bir spor arabadan inip Pepsi otomatına yönelmesiyle başlar. Crawford’ın saçlarını savura savura yürüdüğü esnada kadraja iki küçük çocuk takılır. Güzel mankenin otomattan Pepsi Diet alışını gözleriyle büyülenmiş gibi takip eden çocuklar ‘’Pepsi’nin yeni kutusu ne kadar güzel, değil mi?’’ diyerek bakmaya devam ederler. Reklam burada sona erer ancak bu gibi şaşırtıcı özellikleri ve karakterleriyle reklamın onlarca kez parodisi yapılır. Bu bile tek başına, Cindy Crawford’lı Pepsi reklamının ne kadar ses getirdiğinin göstergesi sayılabilir.

Budweiser: ‘’Wassup?’’ Çılgınlığı Nasıl Başladı?

Bugüne kadar Super Bowl karşılaşmasında 25’in üzerinde reklamı yayınlanan bira markası Budweiser neredeyse Super Bowl ile birlikte anılıyor. Birçok sene birden fazla reklamla Super Bowl’da boy gösteren marka, eğlenceli içerikleri ve ilginç karakterleriyle final gecesine renk katıyor. Budweiser’ın 2001 senesinde yayınladığı ‘’yalnız değiliz’’ ve yine o sene yayınlanan ‘’ne yapıyorsun?’’ başlıklı reklamı o sene çok beğenildiği gibi; ilerleyen yıllarda her iki reklamda da geçen ‘’wassup’’(naaaberrrr?) repliği dillere pelesenk olmuştu. Birçok dizi ve programda da söz konusu repliğin taklidi yapılmıştı. ‘’wassup’’ serisinin ilk reklam filmi uzaylılar tarafından kaçırılan bir köpeğin aslında ajan bir uzaylı olmasını anlatan ‘’yalnız değiliz’’ reklamıydı. Reklam golden cinsi bir köpeğin boş bir araziye gidince bir uzay aracı tarafından kaçırılıp başka bir gezegene götürülmesiyle başlar. Köpek, birbirine benzer yüzlerce uzaylının önünde tasmasındaki bir tuşa basarak üzerindeki köpek derisinden kurtulur ve bir uzaylıya dönüşür. Uzaylı grubunun lideri, ajan köpeğe ‘’Dünya’da ne öğrendin?’’ sorusunu yöneltir. Kısa bir sessizliğin ardından ajan dilini dışarı çıkararak ‘’Wassup’’ der. Bunun üzerine tüm uzaylılar topyekûn ‘’wassup’’ diye bağırmaya başlar. Ses hep bir ağızdan ve o kadar yüksektir ki Dünya’daki ses radarlarına ve uydulara takılır. Sesi duyan bir uzay dairesi çalışanı, endişeyle yanındaki partnerine ‘’burada yalnız değiliz!’’ der. Bugün bile dillerden düşmeyen ‘’wassup’’ repliğini hafızalara kazıyan bu reklam Super Bowl’un en efsanevi reklam filmlerinden biridir.

Apple: Distopyadan Ütopyaya

Super Bowl’a 1984 ve 1999 tarihinde olmak üzere sadece iki kez reklam veren Apple’ın şüphesiz en başarılı reklam filminin masaüstü bilgisayarı Macintosh’u tanıttığı ‘’1984’’ temalı reklam olduğu hususunda neredeyse bütün otorite hemfikir. George Orwell’ın 1984 adlı distopik romanına ve romandaki ‘’Big Brother’’ imgesine sık sık göndermede bulunan reklam bugün bile gelmiş geçmiş en iyi Super Bowl reklamı olarak görülüyor. Gerçekten de karanlık ve kaotik bir ortama sahip olan reklam robot ve insan arası yaratıkların, kendilerine seslenen dev bir ekranın önünde tek sıra halinde toplanmasıyla başlar. Her halinden ‘’Big Brother’’ olduğu sezilen bir adamın önünde tepkisiz bir şekilde bekleyen yaratıklar, elinde çekiçle gelen ‘’kurtarıcı’’ bir kadının, çekici ‘’Big Brother’’ın göründüğü dev monitöre fırlatmasıyla şaşkınlığa uğrar. Burada dış ses araya girerek 1984 yılının neden Orwell’ın 1984 romanında tahayyül ettiği gibi olamayacağını açıklar. Çünkü 24 Ocak 1984’te Apple yeni ürünü Macintosh’u tanıtacak ve de böylece reklamda ima edilen ‘’Big Brother’’ yani IBM’nin sonu gelecektir. Yani burada Apple kendisini, dünyayı ‘’Big Brother’’dan temizleyecek ‘’kurtarıcı’’ olarak lanse eder. Reklam gerek yayınlandığı dönemde gerekse sonrasında oldukça tartışılıp ses getirmişti. Hal böyle olunca bize de Super Bowl’un efsanevi reklamları listesinin 1.sırasına Apple’ın 1984’ünü yerleştirmek düştü.