Avatarlar ilk olarak video oyunlarında kontrol ettiğimiz karakterler olarak ortaya çıktı. Metaverse dünyasına adım atmamızla birlikte; alışverişte, sosyalleşmede ve eğitimde sanal kopyamız olarak bizi temsil ediyor.

Son zamanlarda sık duyduğumuz Avatar sözcüğü "aşağı iniş" anlamına gelen Sanskritçe bir kelimeden türetilmiş. Hinduizm'de, ilahi bir öğretmen gibi bir tanrının bedensel biçimde yeryüzünde tezahürü anlamına geliyor. Günümüz teknoloji çağında ise avatar, bir kişinin elektronik ortamda kendi vücut bulmuş hâli için seçtiği görüntü olarak kullanılıyor.

Bugüne kadar avatarları daha çok video oyunlarında ya da sosyal medya veya web forumlarındaki profil resimlerimiz için seçtiğimiz karakter çizimleri olarak kullandık. Metaverse evrenleriyle beraber oluşturduğumuz avatarlar da sınırları zorluyor. Artık avatarınız ile sanal zaman ve sanal mekân arasında anında seyahat edebilirsiniz. Aynı anda birden fazla yerde birçok avatarınız ile bulunabilirsiniz. Kulağa bir bilimkurgu filminin konusu gibi geliyor. Ama bir süredir internet üzerinden uçsuz bucaksız sınırları aşarak kendimizin alternatif versiyonlarını denemek için avatarlar üretiyoruz. Yakın bir gelecekte, hayatımızın birçok farklı alanına entegre avatar teknolojilerini ortaya çıkacak gibi görünüyor.

Avatarların Atası Profil Resimleri

İnternetin ilk günlerinde kendimizi kullanıcı adlarıyla temsil ediyorduk; ancak mesajlaşma uygulamalarından AOL 1996, video oyunlarından ilham alarak sohbet ekranında bizi temsil edebilecek karakter olan Buddies’i tanıttı. 2004'te ise Yahoo!, messenger sürümü 6 ile beraber “Yahoo! Avatars” hayatımıza girdi. Daha sonra Myspace ve Facebook ile artık profil resimlerimizde kendi fotoğraflarımızı kullanmaya başladık. Böylece sosyal medya hesaplarımız daha fazla kişiselleşmiş oldu.

Oyun Dünyası ile Avatarların Evrimi

Dijital avatarlar, sosyal medyada veya mesajlaşma uygulamalarında bizi temsil eden iki boyutlu görüntüler iken; oyun dünyasında üç boyutlu karakterlere dönüştü. Second Life, The Sims ve World of Warcraft gibi meşhur birçok oyunda kullanıcılar kendi avatarlarını tasarlayabiliyor. Oluşturacakları karakterin cinsiyetini, saç stilini, yüz yapısını, göz rengini, kıyafetlerini ve daha birçok özelliğini belirleyebiliyorlar. Bu durumun sonucu olarak kullanıcılar profil resmi gibi kendilerinin gerçek görüntüsünü temsil eden materyaller yerine, olmak istedikleri imajları oluşturmaya başladılar. 

Yapay Zekânın Avatarları

Gelişen teknoloji ile yapay zekâ da hayatımızda yerini aldı. Artık Siri ve Google asistan gibi yapay zekâ sesli asistanlarımız var. Bu asistanların şimdilik bir görüntüsü olmasa da yakın bir gelecekte onların da birer avatarı olacak gibi. 2005 yılında IKEA, ABD ve Uzak Doğu pazarındaki web sitelerinde müşterilerin alışveriş ihtiyaçlarına yardımcı olabilmek adına Anna isimli yapay zekâya sahip web asistanını kullanıma sundu. Anna, kızıl saçı ve sarı IKEA gömleğini ile en bilinen yapay zekâ avatarlarından biriydi fakat yeterli memnuniyet sağlayamadığı için kullanımdan kaldırıldı.

Avatar Ekonomisi

Avatar dünyasının da artık bir ekonomisi var. Dijital ikiziniz olan avatarınızı özgün ve benzersiz bir hâle getirmek için kıyafetlerden aksesuarlara kadar birçok özellik satın alabiliyorsunuz ve isterseniz sata da biliyorsunuz. Son dönemde Metaverse yatırımlarıyla kendinden söz ettiren Facebook, grup şirketinin adını da Meta olarak değiştirmişti. Meta şimdi de Facebook, Instagram ve Messenger kullanıcılarının avatarları için dijital giysiler satın alabilecekleri "Avatars Store" isimli çevrimiçi bir mağaza açıyor. Kişiselleştirilmiş avatar ve NFT hizmeti sunan Tafi, DC Comics, Coca-Cola ve Champion gibi global markalarla avatarınızı kişiselleştirmenize imkân sunuyor.

Avatar Hizmet Sağlayıcılar

Kendi dijital ikiziniz avatarınızı oluşturmaya başlamak şu an kullanabileceğiz bir dizi araç ve hizmet bulunuyor. MetaHuman isimli hizmet sağlayıcıdan oluşturulan avatarınız, video görüntüsünden neredeyse ayırt edilemez şekilde gerçekçi görünüyor. MetaHuman Creator adlı bulut tabanlı bir araç ile avatarınızı oluşturuyorsunuz. Sistemde yüklü yüz tiplerinden seçim yapabiliyor hatta farklı yüz tiplerini birleştirebiliyorsunuz. Arayüzden insan derisindeki tüm ayrıntılar hatta kusurlar bile ayarlanabiliyor. Göz renklerini, diş yapısını, yüzdeki kıl, tüy, sakal, bıyık ayrıntısını saç rengi ve yapısını değiştirebiliyorsunuz. Diğer bir hizmet sağlayıcı olan Ready Player Me ise 900’den fazla metaverse projesi için 3D avatar hizmeti sunuyor. Giyilebilir NFT ürünler ve avatarlar için sanal moda dünyasını oluşturmak isteyen Ready Player Me, yakın zamanda Dior ve New Balance ile bir iş birliği yaptı. Instagram da kendi avatar hizmetini sunuyor. Instagram kullanıcıları yüz şekli, saç rengi, aksesuar ve çok daha fazla detayı ayarlayarak profil avatarı oluşturabiliyor. 

Avatarların Geleceği

Sosyal medyada hâlâ fotoğraflarımızı “profil resimleri” olarak kullanıyor olsak da avatarları giderek daha fazla benimseyeceğiz. Birçok sosyal medya uygulaması için yüz filtreleri kullanmak artık mümkün hatta Apple, avatarları Memoji ismiyle yeniden markalaştırdı. Bu avatar filtrelerine rağmen, Zoom, Google Meet, Microsoft Teams ve FaceTime gibi online toplantı uygulamalarında hâlâ gerçek yüzlerimizle iletişim kurma eğilimindeyiz. Oyunlardan sosyal medyaya ve daha birçok uygulamada avatarları giderek daha fazla kullanıyoruz. Günümüz teknolojisi ile artık bir kişinin yüz ifadeleri ve beden dili gibi sensörlerle yakalanan veriler kayıt altına alınabiliyor. Bu teknolojilerin yardımıyla giderek avatarlar daha da kişiselleştirilebilecek. Avatarlarımız dijital dünyadaki temsilimizi daha gerçekçi mi kılıyor yoksa tam aksine gerçekle olan bağımızı bir nebze daha mı koparıyor bilinmez. VR ve AR teknolojisiyle gerçekçi bir deneyim yaşarken; dokunma ve koklama hislerini yaşayamıyoruz ama kim bilir, yakın bir gelecekte belki bu da mümkün olur.

Avatarlardan Gelebilecek Büyük Tehlike: Deepfake

Günümüz teknolojileri artık sahteyi gerçek gibi gösterme konusunda çok başarılı. Deepfake’in ortaya çıkması bu konudaki tartışmaları tekrar gündeme getirdi. Deepfake ile bir insanın görüntüsü, yazılım aracılığıyla bir başka insanın görüntüsü ile değiştirilebiliyor. Siyasetçilere, uğruna mücadele ettikleri ideolojinin tersi kavramlar söyletebiliyor; hırsızlık, dolandırıcılık gibi yüz kızartıcı suçlarla ilgili sahte ses ve görüntüler üretilebiliyor. Gerçek dünyadaki görüntümüze bu şekilde manipülasyonlar yapılabilirken dijital ortamdaki kopyamız avatarımıza yapılabileceklerin bir sınırı olmaması yeni bir tehlikenin sinyallerini veriyor. 

Avatarların Güvenliği

Peki avatarımızın güvenliğini nasıl sağlayabiliriz? Herkese açık dijital bir ortamda avatarımızı görsel olarak korumamız mümkün değil. Ancak avatarlarımızı blockchain teknolojisi ile koruyabiliriz. Avatarımızın görsel güvenliğinin yanı sıra avatarımızda bulunan kişisel bilgilerimizi de erişime kapatabiliriz. Bazı metaverse platformlarında avatarlar da NFT olarak kullanılabiliyor bu da avatarın güvenliğini bir nebze de olsa arttırıyor.