Tüketicinin sanal deneyimden öğrendikleri ürün hakkında algılanan bilgi ile gerçek bilginin ikisine de katkıda bulunabilmekte ve etki güçlenebilmektedir. 19. yüzyılda Henry Dircks ve sonrasında John Peper optik bir illüzyon geliştirerek izleyicileri hayalet gördüklerine ikna etme deneyi gerçekleştirdiler. İki oda arasına, yansıtmada kullanılacak büyük bir ayna yerleştirildi. Hedef odada izleyiciler bulunmakta, diğerinde ise obje görünür olmaktan uzakta bulunmaktadır. Saklı odada bulunan karaktere yoğun bir ışık verilmekte ve izleyicinin olduğu odada yansıma yapılarak sanki bir hayalet izleniyor hissi yaratılmıştı. Bu olaya “Pepper’s Ghost” adı veriliyor ve bugünkü hologramın fikir babası kabul edilmekte. Pepper’s Ghost, cam ya da parlak zemine yansıtılan imajlar ile Disney’de başarılı bir şekilde kullanıldı yıllar önce. Bu deneyim gelişerek, günümüzdeki biçimi olan Hologram teknolojisine dönüştü. Bu teknoloji ile konuşmacıların ya da sanatçıların performanslarının canlı ya da kayıt altına alınmış görüntülerini, 3 boyutlu olarak istenilen yere yansıtma tekniğiyle gerçekmiş gibi seyretme olanağına sahibiz. Bu yöntemle, Hologram Video Projeksiyon ile daha önce filme alınmış olan performanslar canlıymış gibi gösterilebilmektedir. Tıpkı 1977 Star Wars filminde Prenses Leia’nın, Obi WanKenabi’ye gönderdiği mesajındaki gibi! Gerçekteki sanal mı? Sanaldaki gerçek mi? Sanal gerçeklik mi? Wikipedia’ya göre; Türk Dil Kurumu'nun karşılığını “sanal” olarak belirlediği “virtual” kavramı, gerçekte var olmayan kavramlar, olgular ve mekanlar için kullanılır. Terimin kökü, “sanmak” fiilinden gelmektedir. Dolayısıyla sanal bir kavram gerçek ya da var olan değildir. Ancak yine de gerçeğin karşıtı da; yani sahte ya da yanlış da değildir. Buradan yola çıkarak sanal gerçeklik kavramının gerçek dışı bir yaşam formu olduğu da düşünülemez. Aksine terimden, gerçek yaşamın uç noktalarının sanal bir gerçeklik üstünde birbirine dokunduğu ortam algılanmalıdır. Bir başka deyişle “sanal”, gerçekte var olmamakla birlikte, sanki varmış gibi görülen, sanki mevcutmuş gibi hissedilen şeydir ve bu  “üretilmiş gerçeklik”,  müşteriye daha kaliteli ürünler ve hizmetler sunma olanağı yaratmaktadır. Gerçeklik havası katmak için fotoğraflar, animasyonlar vs. eklenebiliyor ve gerçekle kurgunun her yönüyle ve her tarafıyla birbirine karıştığı sanal bir devir yaşanıyor. Doğal derin algılara ve imaja odaklanmayı sağlıyor; özel bir gözlük gerektirmiyor. Yansıttığı objede değişiklik yapmadan sanki bir pencereden bakılıyormuş duygusu deneyimi yaratıyor ve bu üstünlük,  deneyim pazarlamasındaki yerini çok yüksek bir noktaya taşıyor. Hologram ile her şeyi alıp onun üzerinde teknolojik olarak çalışıp ve onu tam önünde görünür hale getirebilmek olanaklı. Birbirini hiç görmemiş iki kişinin tartışmasından, ölmüş kişilerin konserlerine ya da ders anlatımlarına kadar sınırsız bir çeşitlilik sunuyor. Önemli olan, normalde gerçekleşmesi mümkün olmayan bir şeye -oradaymışçasına- erişim sağlanması hissinin sahiciliğinin yaratılmasıdır. Tahminlere göre, ilaçtan eğitime, konserlerden konferanslara ve hatta arkadaşlık ve evlilik hizmetlerine kadar geniş bir uygulama alanı olan sanal gerçeklik ve hologram teknolojisi ürünlerinin pazarı, 2018’e kadar dünya çapında 1 milyar dolarlık bir hacme ulaşacak. Pazarlama uygulamalarında cihazların ve internet olanaklarına dönük bir önemsemenin öne çıkartılmasına,  tüm bu gelişmelerle birlikte artık sıkça rastlanır oldu. İnsan ihtiyaçlarını tatmin etmeye çalışan pazarlama uygulamalarının özünde bir değişiklik yok; sadece kullanılan araçlar ve teknikler yepyeni ufuklar ve yenilikler getiriyor pazarlamaya. Hologram sadece bir teknoloji uygulaması değil; yeni pazarlamanın dönüştüğü yönün ve olanaklarının simgesi ve somutlaşan bir örneği olarak ortaya çıkıyor. Henüz daha emekleme safhasında; sadece fosfor yeşili bir renkte ve de kullanımı oldukça pahalı ancak, vazgeçilmez bir uygulama haline geliyor hızlı biçimde. Ayrıca, tüketicilerin büyük bir bölümünün bu teknolojiyi benimsemesi ve bunu deneyim alanının içinde görmek istemesi gerekiyor. Tüm bunlara ek olarak da erişim ve ulaşılabilir olabilme kolaylığının sağlanarak tüketicilerin günlük yaşamlarının bir parçası haline getirilmiş olması gerekiyor. Şimdilik kullanılan alanlar Dijitalleşmeyle ortaya çıkan yeni fırsatlar, pazarlamada devrimler yaşatıyor. Pazarlama, teknoloji odaklı gelişmesini hızlanarak, dinamikleşerek gerçekleştiriyor. Ekonomi, sosyoloji, iletişim, davranış bilimleri gibi alanlarla iç içe çalışan pazarlama yöneticileri, artık en az teknoloji yöneticileri kadar teknoloji bilmek ve kullanmak zorundalar. Bu durum, pazarlamanın geri kalmaya başladığı, öldüğü gibi yorumları ortaya çıkartsa bile pazarlama yöneticileri teknolojiye rahatlıkla uyum sağlayacaktır. Sosyal medya gibi, insanlar arasında iletişimin ötesinde, makineler arasındaki iletişim hızla artıyor. Akıllı makineler, yaşamın her alanında kendini gösteriyor.

• 2006’da Madonna, Grammy Ödülleri’nde kullandı. Bu yılın Ocak ayında The Black Eyed Peas grubu, Fransa’da ödül töreninde performanslarını sergilediler. Michael Jackson’ın varlığını; görüntüsüyle, danslarıyla, şarkılarıyla neredeyse orada olduğunu hissettiren teatral bir gösteridir Michael Jackson Immortal World Tour (Michael Jackson Ölümsüz Dünya Turu). Bir sahne gösterisi olan bu tip tematik gösteriler, artık oldukça yaygınlaştı ve sıradan olmaya başladı bile. Bedensiz ve zamansız özgürlük sunan bir tekniğe dayanan holografik konserler, sanatçıları yeniden var edebiliyor. Billboard Music Awards ödül töreninde altın ceketi, beyaz tişörtü, kiremit rengi pantolonu ile Michael Jackson performansı, izleyenlerin hayran bakışları ile gerçekleşti. Eğlence dünyasında, gelişen bilgisayar yaratımı hologram kullanımı 1996 yılında hayatını kaybeden Tupac Shakur’un sahnede gösterilmesi ile hız kazanmıştır ve Frank Sinatra ve Elvis Presley ile sürerek daha çok sayıda ölmüş sanatçıyı “yaşama döndürmek” olarak gerçekleşmektedir.
• Richard Branson, Al Gore ve Bill Gates gibi siyasetçi ve ünlü kişiler hologram ile konuşmalar, konferanslar verdiler. Bizde ilk olarak 2014 yerel seçimlerinde Sayın R.Tayyip Erdoğan, Van’daki toplantıya “hologram” teknolojisiyle katıldı.
• Paris Orly Havaalanı’nda biniş bilgileri, konuşan güler yüzlü holografik büro elemanlarından alınabiliyor. Yolcular, sanal elemandan ne zaman ve hangi kapıdan binecekleri gibi bilgileri elde edebiliyorlar. Londra ve Manchester Havaalanları’nda güvenlik önlemlerini de açıklayan hologram imaj, “Müşteri Hizmeti Elemanı” ile benzer bir uygulamanın denemesi olarak son aşamalarda.
• “Holografik Sanal Yardımcı”, mağaza girişinde yan kısımda konumlandırılmakta ve müşterileri kişisel olarak saygıyla karşılarken mağaza içi bilgileri de verebilmektedir. AVM’ lerde, reyonlarda ayna önünde ürünün imajını görerek deneyebilmekte. “Sanal yardımcı”, sanki bir arkadaş gibi değerlendirme ve karara yardımcı olabiliyor. Büyük bir olasılıkla geleceğin perakendeciliğinde gerçek insanlarla görüşme bitecek gibi görünüyor.
• Moda alanında kullanımı hızla artıyor. Modelsiz defilelere, yolu olmadan hareket eden, yürüyen, başsız modellerin kullanıldığı gösterilere daha sık rastlar olduk.
• Gerçeklikten sıkılan günümüz insanının, teknolojinin de yardımı ile kurgulanmış hikayeler ve deneyimler yaratan sanal gerçeklikleri kullanan teknolojilere ilgisi artıyor. İnsanların muhayyile gücüne ve yeteneğine hitap eden bu sanal uygulamaların reklamlarda kullanımı oldukça fazla. Hologramın reklamlarda kullanılması çok renkli sonuçlar ortaya çıkartabiliyor. Bilindiği gibi sanal deneyim, geleneksel reklam gibi dolaylı ürün deneyiminin dezavantajını ortadan  kaldırabilmekte ve bunu da deneyimi doğrudan yapabilme olanağı yaratarak gerçekleştirmektedir. Tüketiciler, ürünün detayını inceleme olanağı bulabilmektedir. Bunda hologramın, şekil, algılanan fonksiyon, yapım gibi gerçekçi imajlar taşıyabilmesindeki üstünlüğü yatmaktadır. Bu özellik, tüketicinin ürün bilgisine çok daha fazla güven duymasına neden olabilmektedir. Tüketicinin sanal deneyimden öğrendikleri ürün hakkında algılanan bilgi ile gerçek bilginin ikisine de katkıda bulunabilmekte ve etki güçlenebilmektedir. İmgesel üründen, gerçek ürünlere doğru algılar koyar ve tüketici böylelikle çok daha rahat karar verebilir. Yeni bir uygulama olması, reklamın etkisini de artırmaktadır. Örneğin, artık ülkemizde de konut satışlarında maket üzerinden proje satış dönemi bitmekte ve üç boyutlu olarak gösterilen ve birebir konutun içinde imiş hissi veren hologram teknoloji uygulamalarına rastlanabilmektedir.
• Holografik paketleme ile pazarlamanın önemli sorunu olan taklit ürün ortadan kalkıp tüketici güveni yaratılabiliyor. Üç boyutlu görsel bilgi kayıt ediliyor, saklanıyor ve yeniden gösteriliyor. Hologram gösterisi, birçok açıdan ve derinlikten görünebilen çok boyutlu imajların sergilenmesidir. Ürün farklılaştırılmasında önemli bir katkısı da, holografik paketlerdeki imajların hareket ederek konuşmaları ile ürünlere dikkat çekmesi ve ürün hakkında bilgi veren iletişim ile tüketicilerin kararlarına yardımcı olması ve ürünün raflardan satın alınma sepetlerine hareketini kolaylaştırmasıdır. üç boyutlu (3D) Hologram Coca Cola şişesi çalışması bu konuda çok güzel bir örnek oluşturur.
• Günümüzün meşgul, zamanı az ve çoğu zaman kafası karışık hale gelmiş olan tüketicilere inovatif paketleme yöntemi olarak özellikle satış noktasındaki (POS) ürünlerin rakiplerinden farklılaşarak öne çıkmasında yardımcı olabilmektedir. Bu konuda, çoğu zaman ürünün kendisinden daha büyük bir imaj yansıtsa bile mağaza yöneticilerinin de herhangi bir fiziki yer ihtiyacı olmaması bunların gerçekleşmesi için avantaj yaratmaktadır.
• Hologram teknolojisini kullanan pazarlama uygulamalarının bir diğer örneği ise, eğitim ve öğretim alanında ortaya çıkıyor. üç boyutlu hologramdan önceleri pop starlara hizmet verirken şimdi alan genişliyor. Webinar, video konferansı derken üç boyutlu görünüm sağlayan, her yönden görünebilen, izlenen bir olanak sağlayan hologramlarla canlı toplantılar, eğitim ve konferanslar gerçekleşmeye başladı. Dünyanın öte ucundaki bir profesörün konuşması ya da dersi bambaşka uzak bir yörede izlenebilecek. Bu, Drucker gibi vefat etmiş biri olabileceği gibi yaşayan en büyük pazarlama gurusu Kotler de olabilecek. Bir makinenin parçası en yakından izlenebilecek; uzay çalışmalarının süreçleri ya da zor bir ameliyat en ince detayına kadar üç boyutlu izlenebilecek. Yeni kullanım alanları sınırsız biçimde türüyor ve türeyecek.

Sonuç Uygulanan birçok pazarlama stratejisi yok oluyor ama pazarlama kavramı ölmüyor; biçim ve teknik değiştirerek uygulanıyor. İnternet, sosyal medya ile daha karmaşık hale geldi ve yöneticiler yeni teknolojiye ayak uyduramakları sürece işlerinden olmaya başladılar. Sadece hologram ve teknolojik ürünlerin pazarı oluşmakla kalmıyor; pazarlama dünyasının da hologram teknolojisinin yaratacağı yeni, yaratıcı ve inovatif iletişim kanallarının nasıl kullanılacağını ve bu kanallarda tüketicileri ile nasıl iletişim kuracaklarını öğrenmesi gerekiyor. Pazarlama, teknolojiyle güçlenen bir alan haline dönüşüyor. Pazarlama Teknolojistleri, bilgi teknolojileri bilgilerinin pazarlamaya uygulanması ile pazarlama ekipleri arasında ön plana çıkmaya ve sorumluluk almaya başladılar bile. Her teknoloji kullanımında rastlanılan heyecanın zamanla sönmesi ve özellikle insani katılımın canlı etkisinin arzulanması durumu ile karşılaşılmasının söz konusu olabileceği unutulmamalıdır. Bu konuda gelinen en son nokta, yeni açılan Stockholm ABBA Müzesinde ziyaretçilerin, sahnede ABBA ile birlikte performans gösterip, performans kaydının bir kopyasını alabilmesinin sağlandığı bu holografik karaokenin en çok gelir getiren yenilikçi ve yaratıcı bir çalışmaya örnek olmasıdır.  Sınır yok; teknoloji, muhayyile ve yaratıcılık dünyasına hoş geldin pazarlama...