Dr. Fatma Kamiloğlu Son zamanlarda, gençlerin sosyal medyada çok vakit geçirdiği ve bu vaktin boş zaman eğlencesinden başka bir şey olmadığı algısı aileler arasında dolaşıyor. Markalar, özellikle gençlere ulaşmada, sosyal medya ve uygulamalarını, marka yönetimlerinde ve iletişim stratejilerinde nasıl kullanması gerektiği konusunda çelişkiler yaşıyor. Bu sosyal medya denen güç, markalar için nasıl daha etkin ve çekici hale getirilebilir? Ve aileler çocuklarının sosyal medyada gerçekten boş zaman geçirdikleri konusunda haklı mı? Sosyal medyanın, gençlerin eğilimlerini, tüketim alışkanlıklarını, yaşam biçimlerini, toplumsal hayata bakışlarını, sosyal ve siyasal gündeme ilişkin fikirlerini belirlediği gerçeğinden hareketle, sosyal medya gençlerin bilgi birikimlerine ve kişisel gelişimlerine bir katkı sağlıyor mu sorusu ortaya çıkıyor. Facebook’un gençler için bir eğlence aracı olup olmadığı ve gençlerin bilgi edinmede Facebook’tan ne derece yararlandıkları sorusu da önem kazanıyor. Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin İletişim Dergisi’nin son sayısındaki yazımızda bu soruların cevabını içeren bir alan araştırması yayınladık. Geçen ay da The Brand Age dergisinde, bu çalışmanın “Sosyal Medya ve Uygulamalarının Marka Değeri” başlığı ile bir kısmını zaten yayınlamıştık. Bu ay ki yazımda, İstanbul’da 1498 lise öğrencisine gerçekleştirdiğimiz bu araştırmanın diğer ayağı olan “Facebook’un Bilgi Edinmeye Katkısı Araştırması”nı yayınlıyoruz. Çalışma, özellikle üniversiteye hazırlık aşamasına gelmiş lise öğrencilerinin, sosyal medya ortamı olan Facebook’tan bilgi edinme durumlarını, ilgi duydukları bilgilerin içeriğini, bu bilgiye ulaşma süreçlerini ve kişisel gelişimlerine yansıtma biçimlerinin tespitini amaçlıyor. Öğrencilerin Kendilerine Dair Genel Düşünceleri   Öğrencilerin Eğitim Sistemine Dair Genel Düşünceleri Araştırma sırasında öğrencilere bazı ifadelere katılıp katılmadıkları soruldu. Lise öğrencileri oransal çoğunlukta kendi geleceklerinden genel olarak umutlular (%77,8)  ve kendilerinden memnunlar (%78,8). Lise öğrencileri elde ettikleri yeni bilgileri çevrelerindekilerle paylaşıp tartışmakta (%69,4) ve merak ettikleri bilgiye ulaşmak için çaba sarf etmektedir (%71,2). Fakat öğrenciler haber gündemini (%53,8)  ve kültür sanatla ilgili gündemi takip etmede (%42,4) o kadar istekli değiller. Lise öğrencilerinin neredeyse tamamı için üniversite eğitimi olmazsa olmazdır (%91,9)  ve öğrenciler eğitimlerine önem vermektedir (%87). Buna karşın eğitim sisteminden memnun olanların oranı ise sadece yüzde 28’dir. Gençler eğitime çok önem vermekte fakat eğitim sisteminden memnun kalmamaktadır. Bunun bir sonucu olarak denilebilir ki, öğrenciler merak ettikleri bilgilere eğitim sisteminden değil de daha çok kendi çabaları ile ulaşma eğilimdeler. Tam da bu noktada araştırmada, bir sosyal medya ortamı olarak Facebook’un buradaki fonksiyonu ölçümlenmiştir. Cinsiyete göre farklılıklara bakıldığında, kız öğrencilerin nispeten erkek öğrencilere göre sorgulanan düşüncelere katılım oranları daha yüksektir. Özellikle kültür ve sanatla ilgili gündemi takip etmede kız öğrenciler, erkek öğrencilere göre anlamlı biçimde farklılaşmaktadır. Kız öğrenciler, eğitim konusunda daha idealist, edindikleri yeni bilgileri daha paylaşımcı ve daha sorgulayıcı durumdadır. Başvurulan Bilgi Kaynakları Araştırma sırasında öğrencilere, “Bilgi birikiminizi ve kişisel gelişiminizi artırmada aşağıdaki kaynakların her birini ne sıklıkta kullanıyorsunuz?” sorusu her bir bilgi kaynağı tek tek sorularak yöneltildi. Lise öğrencileri bilgi kaynağı olarak en çok interneti yüzde 92,4’lük oranda kullanmaktadır. Öğrencilerin en etkin bilgi kaynakları: Aile ve yakın çevre, televizyon, internet ansiklopedileri, okudukları kitaplar, Facebook, öğretmenler ve gazetelerdir.  Facebook başvurulan bilgi kaynakları içerisinde başvurma sıklığına göre yüzde 70 ile altıncı sıradadır. Fakat bilgi kaynaklarında çok sık kullanılma durumunda ise Facebook dördüncü sıradadır. Bu veri Facebook’un lise öğrencileri üzerinde bilgi edinme ve dolaylı olarak kişisel gelişim anlamında ne derece etkin olduğunu ortaya koymaktadır.  Bu tablo gösteriyor ki, internet artık gençlerin temel bilgi kaynağı durumundadır. Eğitim sisteminin bu bilgi çerçevesinde internet odaklı ve interneti kullanacak noktada olması gerekmektedir. Sosyal Medya ve İnternet Uygulamaları Hesap Dağılımı   Öğrencilerin hemen hemen tamamının Facebook hesabı vardır. (%98,7) Facebook’un öğrenciler arasında Twitter’a göre daha çok talep gördüğü ortadadır. Sosyal medyanın önemli bir Microblog’u olan Twitter’ın lise öğrencileri arasında yeteri derecede popüler olmadığı gözlenmektedir. (%52,4)   Facebook Kullanım Verileri Lise öğrencilerinin yüzde 81’i, iki yıldan daha uzun süredir Facebook kullanmaktadır.  Facebook’un kullanılma sıklığına bakıldığında, sürekli kullananlar yüzde 24,6, günde 2-5 defa kullananlar yüzde 29,4’tür. Facebook’ta her ziyarette ortalama kalma süresi bir saatten az diyenler yüzde 56 iken bir saat ve üzeri kalanlar yüzde 44’tür. Öğrencilerin yüzde 57,7’si Facebook’u akşam üzeri ziyaret etmektedir. Facebook’ta En Çok Yapılanlar-1 Facebook’ta En Çok Yapılanlar-2   Facebook’ta En Çok Yapılanlar-3 Tablo 1 – Facebook Kullanım Biçimi Faktör Analizi Yapılan faktör analizi ile lise öğrencilerinin Facebook’u kullanma biçimi; öğrencilerin Facebook’tan 7 başlıkta faydalandığını ortaya çıkarmıştır. Elde edilen veriler, toplam Varyansın yüzde 63'ünün  bu yedi grupla açıklanabildiğini ortaya koymuştur. Faktör analizi, öğrencilerin oransal yığılımda Facebook’u en çok “bilgi edinmede ve kişisel gelişim” konusunda kullandığını ortaya koymaktadır. Öğrenciler Facebook’u bilgi edinme için kullanırken ayrıca yakın çevreleri ile iletişime geçecekleri bir ortam olarak da görmekteler. Facebook’u fonksiyonel olarak kullananlar daha çok, komik ve eğlenceli videolar paylaşırken toplumsal olaylara duyarlılık gösterirler. Buna karşın gençlerde, duygulara hitap eden konular, dini ve siyasi konular daha az talep görmektedir.  

1.Bilgi edinme	Kültür, sanat,  kişisel gelişim, haberler gibi konularda bilgileri edinme ve paylaşma. Daha çok öğrenmeye odaklıdır.
2.Yakın çevre ile iletişim	Facebook'u asıl olarak arkadaşlarla iletişim için kullanma. Bireyin nasıl temsil edildiği önemlidir, başkalarının gözünde nasıl görüneceği hakkında düşünülür.
3.Fonksiyonel	Vakit geçirmek için daha çok eğlenceli video veya yazı içeriğini tercih eder. Spor ve toplumsal olaylar gibi en öne çıkan haberleri edinir. Ödev için bile hap bilgi edinebileceği Facebook'u tercih edebilir.
4.Gevşek ağlarla  sosyalleşmek	Çok yakın çevreden daha çok genel bir sosyallik aracı olarak kullanma. Hem sosyalliğe dâhil olma hem de sosyalliği oluşturma gözlenir.
5.Duygusal	Müzik, edebiyat, felsefe ve psikoloji gibi bireysel düzeyde duygulara daha çok hitap eden konularda gönderileri okuma ve paylaşma.
6.Dini	Dini içerik izleme ve paylaşma. Edebiyata da geçiş yapılabilir.
7.Siyasi	Siyasi içerik izleme ve paylaşma. Toplumsal olaylar da ilgili alanı içine girebilir.

  Facebook’ta Görüp Etkilenilen Alanlar, İlgi Duyulan ve Katılınan Etkinlikler Çoklu yanıt biçiminde değerlendirilen bu soruda, lise öğrencilerin hemen hemen yarısı Facebook’ta görüp etkilenerek, bir sinemaya ve bir konsere gitmiştir. Facebook’ta etkinlik bazında gençleri etkileyen ve katılımını sağlayan etkinlikler şunlardır: Müzik aleti çalma kursu, spor etkinliği, bilgisayar eğitimi, tiyatro eğitimi ve yabancı dil eğitimi. Bu veri göstermektedir ki, Facebook sayesinde gençler kişisel gelişimlerini artırıcı pek çok sosyal, kültürel ve sanatsal faaliyete veya etkinliğe katılmıştır. Facebook gençlerin kişisel gelişimi için oldukça tetikleyici ve yönlendirici bir platform halini almıştır. Gençlerin düşük katılım gösterdiği ilgi alanları, web tasarım, ilk yardım, sürücü ve el sanatları kursudur. Geniş kapsamlı yapılan alan araştırması, gençlerin Facebook’tan ne derece etkilendiklerini ve adeta Facebook’un onlar için bir sanal okul durumunda olduğunu ortaya koymaktadır. Gençlerin hemen hemen yarısı Facebook’ta görüp etkilenerek bir sinemaya ve bir konsere gitmiştir. Ayrıca gençlerin yüzde 30-40 oranında Facebook’ta görüp bir müzik kursuna, spor faaliyetine, bilgisayar, tiyatro ve yabancı dil kursuna katıldığı gözlenmiştir. Daha pek çok sosyal, kültürel ve sanatsal aktiviteden gençler Facebook sayesinde haberdar olmaktadır. Özellikle iletişim alanında pek çok yaratıcı faaliyet, bilgilendirici çalışmalar ve gençlerin kişisel gelişimlerini destekleyici projeler Facebook üzerinden yapılmalıdır. Markalar, Facebook veya diğer sosyal medya uygulamalarını sadece markalarını duyuracakları, müşteri şikâyetlerini değerlendirdikleri bir alan olarak değil aynı zamanda, önemli bir bilgi kaynağı olarak görmelidirler. Bu bağlamda eğitim kurumlarının ve markaların, gençleri bilgilendirirken eğitecek projelere yönelmeleri çok daha etkili olacaktır. Başta Facebook olmak üzere internet ve tüm sosyal medya uygulamalarının sadece eğlence ortamı olduğu fikri eksik bir bilgidir. Bu uygulamaların gençler için eğitim öğretim platformu halini aldığını, kişisel gelişimlerine destek olacak bilgilere ulaşmak ve gündemi takip etmek için bu ortamları kullandığını bilmek gerekmektedir. Bu araştırma göstermektedir ki, teknolojik devrimin çıkış noktasında yer alan internet ve bugünkü yapısı ile sosyal medyanın bilgi üretim kapasitesinin gençler açısındaki önemine dikkat çekilmelidir.