Doç. Dr Elgiz Yılmaz Eski yıl ile yeni arasında kaldığı için “Aralık” adını almıştır bu ay… Eskiyi geride bırakmak hüzünlendirirken; yeniye erişmenin bitmek bilmez heyecanı arasında sıkışmak zordur. Umarız 2015 yılı – başında dilendiği gibi – sağlıkla, mutlulukla geçmiştir. Bu yılın son yazısında 2015’in sağlık alanında gündeme taşıdığı başlıklara göz attığımızda yeni teknolojilerin hakimiyetiyle karşılaşıyoruz: büyük veri, giyilebilir teknolojiler, mobil sağlık çözümleri ve genomik çalışmaları. Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanan “Sağlık 2020” raporu yönetimler ve toplumlar arasında sağlık ve esenliğe yönelik eylemleri destekleyen Avrupa politika çerçevesidir. Avrupa bölgesindeki 53 üye ülkenin tamamı tarafından desteklenen "Avrupa Sağlık Politikası Sağlık 2020'nin stratejik öncelikleri arasında: katılımcı yönetimin güçlendirilmesi, sağlığın sosyal belirleyicileri üzerine harekete geçme kapasitesinin artırılması, yaşam boyu sağlıklı hayatın teşvik edilmesi, sağlık için destekleyici ortamların oluşturulması ve daha insan merkezli sağlık sistemleri geliştirilmesi yer almaktadır. Sağlık 2020 raporunda olduğu gibi, 66. Dünya Sağlık Asamblesi’nde de bilgi teknolojileri destekli değerlerin sağlığa entegre edilerek doktor hasta iletişiminde hasta katılımının teşvik edilmesi öne çıkmıştır.   Büyük Veri: Bilgisayarlardan, cep telefonlarına, arabalardan mobilyalara kadar çok sayıda cihazın teknolojik olarak birbirleriyle eş zamanlı işlev gösterecek hale gelmesiyle  “nesnelerin interneti” kavramından söz edilmektedir. Nesnelerin internetiyle birlikte, kişisel cihazların çoğu aynı zamanda evrensel hale geldiğinden, üretilen veri hacmi anlık olarak genişlemeye devam etmektedir.  Kullanım alanı genişleyen bu veri birikimi sonucu, hangi verilerin kişisel veri olarak sınıflandırılabileceği, söz konusu verinin toplanması, kullanımı ve paylaşımı için hangi kurallara tabi olması gerektiği ve hangi uygulamaların yasaklanması gerektiği soruları gündeme gelmiştir. Büyük veri, yeni iş alanları oluşmasına neden olmakla birlikte mevcut alanlarda reform yapılmasını da tetikliyor. Avrupa Komisyonu dijital ajanda kapsamında “Büyük Veri”nin yararlı olacağı başlıca sektörleri sağlık, ulaşım, çevre, tarım, imalat ve perakende olarak sıralamaktadır. 2015 yılında büyük veri’yi bu alanlarda son kullanıcının satın alma alışkanlıklarını belirleyen bir trend olarak izlemeye başladık. Birbirinden farklı alanlarda kişiselleştirilmiş çözümler büyük veri sayesinde sunulabilir olacak. Örneğin; endüstriyel alanda yaptığı inovatif çalışmalarla IBM sağlık alanında da yeni fırsatların doğmasını sağladı: ABD'nin önde gelen çocuk hastanelerinden biri olan Seattle Çocuk Hastanesi, çok yüksek miktardaki ve karmaşık verilerinden kritik iç görüler elde etmek için analitik çözümlerinden yararlanarak, hasta bakımının iyileştirilmesine yardımcı oldu. Aynı şekilde, Seton Sağlık Hizmetleri Ailesi, risk altındaki hastaları belirlemek için yapılandırılmamış veriler içerisinde saklı kalan iç görüleri açığa çıkararak konjestif kalp yetmezliği bulunan hastaların yeniden yatış oranını asgari düzeye indirgedi.   Giyilebilir Teknolojiler Geçtiğimiz senelerde bilimkurgu filmlerinde ilgiyle ve şaşkınlıkla izlediğimiz akıllı gözlük, akıllı yüzük ve saatler, adım sayan ayakkabı, sıcaklık ölçen kıyafet, nabız ölçen cep telefonu gibi aksesuarlar artık birer gerçeklik olarak günlük hayatımızdaki yerini aldı. Bu teknolojilerin mobil aplikasyonlar ile bütünleşmesi günümüzde en popüler sağlık kavramları ‘sağlıklı olma halinin devamını sağlama, hasta olmama, sağlıklı yaşama’mızı kolaylaştırıyor. Örneğin; giyilebilir sağlık teknolojisi üreticileri yine kadınlara özel bir ürün geliştirdi. OvulaRing ismini taşıyan yüzük şeklindeki bu cihaz, otomatik ve sürekli ölçümler alıp kadınların adet döngüsünü algılamak üzerine tasarlanmış. Aldığı ölçümler sonucunda kişiye özel doğurganlık tahminlerinde bulunan cihaz ile kadınlar gebeliklerini ve doğum kontrolü süreçlerini planlayabiliyorlar. Bunun dışında, İsviçre’nin önde gelen saat üreticilerinden Tag Heuer, Google ve Intel işbirliği ile akıllı saat üretmeye başlayacağını duyurdu. Teknoloji markalarının yanı sıra bir giyim markası olan da Ralph Lauren de akıllı t-shirtü Polo Tech ile öncelikle sporcuları hedefliyor. Polo Tech oyuncuların maç sırasında kalp atışı, nefes alış verişi ve stres düzeyleri gibi verilerini topluyor. Mobil Sağlık Çözümleri Mobil geniş bant bağlantı hızları sayesinde doktorlar, hastalar ve hastaneler tıbbi ortamlarda buluşmadan bir araya gelebilecek. Özellikle sağlığın korunması amaçlı önleyici tedavilerde, takip gerektiren kronik hastaların yaşam kalitesinde M2M tabanlı mobil sağlık çözümleri sayesinde iyileştirmeler sağlanabilecek, kritik hastalıklarda yaşam süreleri de uzun vadede yükselecek. Ülkemizde şehir hastanelerinin faaliyete geçmesiyle kişiye özel tıp çözümlerinin de 2017 itibariyle daha yoğun bir şekilde konuşulacağını söyleyebiliriz. Sağlık alanında faaliyet gösteren yazılım ve teknoloji şirketlerinden, sigorta şirketlerine kadar tüm aktörler mobil sağlık uygulamalarına önemli yatırımlar yapıyor. Örneğin; ABD’de Apple Researchkit aracılığıyla otizm, epilepsi ve melanom üzerine yeni tıbbi araştırmalar başladı. Researchkit, iPhone’u tıbbi araştırmalar için güçlü bir araca dönüştürmek amacı taşıyor. EpiWatch uygulaması ResearchKit kullanılarak Apple Watch’la yapılacak Johns Hopkins tarafından geliştirilen bir çalışma. Bu çalışmanın amacı, Apple Watch’taki takılabilir sensörlerin krizlerin başlamasını ve süresini saptayıp saptayamayacağını test etmek. Bir başka örnek diyabet hastalarına, kolesterolü yüksek olanlara, sağlık sorunları ya da çeşitli başka sebeplerle diyet yapması gerekenlere yönelik bir arama motoru; Spe.lt. Arama kutusuna yazdığınız herhangi bir yiyeceğin, besin değerlerini, kalori, yağ ve karbonhidrat oranlarını size gösteriyor.   Genom Bilimi Genom bilimi kapsamında yapılan en önemli çalışmalardan biri insan genlerinin haritasını çıkarmak, bir kromozom dizisindeki genlerin konumlarını saptamak ve bunlar arasındaki uzaklıkları tespit edilmesidir. DNA, bir hücrenin her aktivitesini belirleyen öğedir. Ancak DNA'nın büyük kısmının ne işe yaradığı bilinmemektedir. Bilinen, DNA'daki değişmelerin çeşitli hastalıklara neden olduğudur. DNA'nın deşifre edilmesi ile hastalıkların teşhis ve tedavisinde önemli gelişmeler yaşanacak. Kişiye ve hastalığa özel tedaviler geliştirilebilecektir. Bu alana ilgi duyan okurlar 17-18 Aralık 2015 tarihlerinde Taksim CVK Hotel’de dördüncüsü gerçekleştirilecek olan “Digital Health Summit Turkey”ye katılabilirler. Zirvenin öne çıkan konu başlıklarından biri de “Genom çağında sağlık bilimleri bir daha asla eskisi gibi olmayacak”.